2025-ci il martın 13-də Azərbaycan və Ermənistan xarici işlər nazirlərinin iki ölkə arasında davam edən sülh sazişinin mətni üzrə razılıq əldə olunduğunu eyni vaxtda elan etməsi Azərbaycanın mətnlə bağlı son iki tələbinin Ermənistan tərəfindən qəbul edilməsi deməkdir. Azərbaycan 17 maddəlik mətndə xüsusilə iki maddənin dəyişdirilməsini istəyib. Bu bəndlərdən birincisi Aİ-nin Ermənistan-Azərbaycan sərhədində mülki müşahidə missiyasının çıxarılması, ikincisi isə keçmiş Qarabağ münaqişəsinin həlli üçün yaradılmış Minsk Qrupunun missiyasına xitam verilməsi üçün Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatına (ATƏT) birgə müraciətdir.
Azərbaycan konkret addımlar gözləyir
Lakin sülh mətni üzrə razılığın əldə olunması sülh sazişinin qısa müddətdə imzalanacağı anlamına gəlmir. Əslində, sülh sazişinin mətni üzrə razılığın əldə olunduğu barədə bəyanatdan sonra Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi bildirdi ki, sülh sazişinin imzalanması üçün, xüsusən Ermənistan Konstitusiyasına dəyişiklik edilməsi və Minsk Qrupunun fəaliyyətinin dayandırılması ilə bağlı birgə müraciət etmək lazımdır. Bundan əlavə, Azərbaycan Xarici İşlər Nazirliyi “İki ölkə arasında normallaşma prosesi ilə bağlı bu və digər məsələlər üzrə ikitərəfli dialoqu davam etdirməyə hazırıq” bəyanatını verməklə sülh müqaviləsinin imzalanması üçün bu iki məsələdən başqa digər məsələlərin də həllinə ehtiyac olduğu mesajını verdi.
Sülh sazişinin mətninin imzalanması ilə bağlı müxtəlif məsələlər uzun müddətdir ki, Azərbaycanda ekspertlərin, siyasətçilərin, o cümlədən Prezident İlham Əliyevin gündəmində olub. Bu məsələlərə Zəngəzur dəhlizinin açılması, erməni icmasının sülhə hazırlanması, Ermənistandan zorla qovulmuş qərbi azərbaycanlıların Ermənistana qayıtması, Ermənistanın Azərbaycanla sərhəd rayonlarının tərksilah edilməsi, Ermənistanın işğal zamanı törətdiyi qırğınlara və soyqırımlarına görə üzr istəməsi və işğala görə təzminat ödəməsini göstərmək olar.
Ermənistan Minsk qrupunun buraxılması üçün Azərbaycanla müraciət etməyə hazır olduğunu bildirsə də, Avropa İttifaqının (Aİ) missiyasının yalnız sülh sazişi imzalandıqdan sonra sərhədi tərk edəcəyini bildirir. Bu isə Azərbaycanın tələblərinin tam şəkildə yerinə yetiriləcəyi mənasına gəlmir, çünki Azərbaycan sülh sazişinin imzalanması üçün Ermənistandan konkret addımlar gözləyir.
Ermənistandakı silahlanma və revanşizm təhdid yaradır
Ermənistan Baş naziri Nikol Paşinyan sülh mesajları verərkən Ermənistan ordusu martın 16-dan 21-dək sərhəddə atəşkəs rejimini daha bir neçə dəfə pozub. İşğal tarixi olan və revanşist tələblərin hələ də gündəmində qaldığı Ermənistanın Fransa və Hindistan tərəfindən silahlandırılması bölgə üçün təhlükə yaradır. İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Ermənistan ordusuna Fransa və ABŞ-nin hərbi müşavirləri təyin edilib və birgə təlimlər keçirilib. 2020-ci ildə müharibədən əvvəl 700 milyon dollar olan ordunun hərbi büdcəsi 2025-ci ildə 1 milyard 708 milyon dollar müəyyən edilib. Bu o deməkdir ki, İkinci Qarabağ müharibəsindən sonra Ermənistanın hərbi büdcəsi 3 dəfə artırılıb. Dövlət borcu Ümumi Daxili Məhsulunun (ÜDM) 60 faizini təşkil edən Ermənistan 2025-ci il üçün büdcəsinin 30 faizini hərbi xərclərə ayırıb. Yəni Ermənistanın hərbi xərcləri ölkənin ÜDM-in 6 faizini təşkil edir.
*Məqalənin ingilis dilində olan orijinal mətni ilə aşağıdakı link vasitəsilə tanış ola bilərsiniz:
